لیزوزوم چیست؟ نکات کنکوری لیزوزوم
لیزوزوم چیست؟ بررسی کامل ساختار، عملکرد و نکات کنکوری لیزوزوم در زیست دهم، یازدهم و دوازدهم | مروری مفهومی و ترکیبی بر اندامک هضم‌کننده یاخته
لیست مطالب
لیزوزوم (Lysosome) یکی از مهم‌ترین و مرموزترین اندامک‌های سلولی در زیست‌شناسی دهم و دوازدهمه. طراحان کنکور عاشق ترکیب لیزوزوم با مفاهیمی مثل آپوپتوز، آنزیم‌های گوارشی، و جسم گلژی هستن!
اگه می‌خوای با نکات طلایی و کنکوری لیزوزوم آشنا شی، ادامه‌ی این مقاله رو از دست نده...
لیزوزوم چیست؟ 📦
لیزوزوم اندامکی دارای غشاست که در سلول‌های یوکاریوتی یافت می‌شه و پر از آنزیم‌های گوارشیه که قادرن انواع مواد آلی مثل پروتئین، چربی، کربوهیدرات و اسید نوکلئیک رو تجزیه کنن.
ساختار لیزوزوم 🔬
✅ غشا:
-
لیزوزوم توسط یک غشای لیپیدی احاطه شده که مانع نشت آنزیم‌ها به بیرون می‌شه.
✅ آنزیم‌ها:
-
حاوی بیش از ۵۰ نوع آنزیم گوارشی فعال در pH اسیدی
-
این آنزیم‌ها توسط ریبوزوم‌ها ساخته و در جسم گلژی بسته‌بندی می‌شن.
📌 نکته کنکوری: لیزوزوم فاقد ریبوزوم یا DNA اختصاصی است. پس نمی‌تونه خودش پروتئین بسازه!
عملکرد لیزوزوم در یاخته 🧪
1. 🧹 هضم درون‌سلولی (Digestion)
-
تجزیه ذرات بلعیده‌شده توسط فاگوسیتوز (مثل در گلبول سفید)
2. ♻️ بازیافت سلولی (Autophagy)
-
تجزیه اندامک‌های فرسوده و بازتولید مواد اولیه
3. ☠️ مرگ برنامه‌ریزی‌شده (Apoptosis)
-
لیزوزوم‌ها با نشت آنزیم‌ها باعث مرگ سلولی هدفمند می‌شن (مرگ تمیز)
📌 نکته مفهومی: لیزوزوم می‌تونه هم نقش ترمیمی داشته باشه، هم تخریبی؛ بسته به شرایط سلول!
لیزوزوم در کدام سلول‌ها بیشتر دیده می‌شود؟ 🧫
-
سلول‌های ایمنی (مانند گلبول سفید)
-
سلول‌های کبدی
-
سلول‌های گیاهی فاقد لیزوزوم سنتی هستند ولی عملکرد مشابهی دارن (واکوئل)
📌 ترکیب طلایی با گیاهان: در گیاهان، واکوئل تا حدی عملکرد لیزوزوم را انجام می‌دهد.
تفاوت لیزوزوم با سایر اندامک‌ها ⚖️
| ویژگی | لیزوزوم | میتوکندری | جسم گلژی |
|---|---|---|---|
| غشا | دارد (یک لایه) | دارد (دو لایه) | دارد |
| تولید ATP | ❌ ندارد | ✅ دارد | ❌ ندارد |
| آنزیم گوارشی | ✅ دارد | ❌ ندارد | ❌ (بسته‌بندی می‌کند) |
| نقش در مرگ سلولی | ✅ دارد (آپوپتوز) | ✅ غیرمستقیم | ❌ ندارد |
نکات کنکوری و ترکیبی لیزوزوم 🎯
✅ فاقد ریبوزوم، فاقد DNA
✅ محل هضم درون‌سلولی و بازیافت اندامک‌های فرسوده
✅ در سلول‌های ایمنی بسیار فعال
✅ در فاگوسیتوز شرکت می‌کند
✅ نشت آنزیم‌هایش باعث مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول می‌شود
✅ در گیاهان معادل آن، واکوئل بزرگ مرکزی است
✅ تولید آنزیم‌ها در ریبوزوم → شبکه آندوپلاسمی → جسم گلژی → لیزوزوم
دیدگاه های مربوط به این مقاله (برای ارسال دیدگاه در سایت حتما باید عضو باشید و پروفایل کاربری شما تکمیل شده باشد)