🔥 مقدمه‌ای بر خون و اجزای آن

خون و اجزای آن یکی از مباحث کلیدی و مهم کتاب زیست‌شناسی دهم است که نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی بدن ایفا می‌کند. 🎯

در واقع خون مانند یک سیستم حمل‌ونقل در بدن عمل می‌کند که مواد مغذی، اکسیژن، دی‌اکسیدکربن، هورمون‌ها و مواد زاید را جابه‌جا می‌کند. بدون خون و اجزای آن، بدن انسان توانایی ادامه حیات نخواهد داشت.

🎯 تعریف خون

خون یک بافت مایع است که در دستگاه گردش خون جریان دارد و از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

1. پلاسما (بخش مایع)

2. سلول‌های خونی (بخش جامد)

✅ اجزای خون

📌 1. پلاسما

پلاسما حدود 55٪ حجم خون را تشکیل می‌دهد و مایعی زرد رنگ است که حدود 90٪ آن را آب تشکیل می‌دهد.

وظایف پلاسما:

• حمل مواد غذایی، هورمون‌ها، و مواد زاید ♻️

• حفظ تعادل یونی و pH خون ⚖️

• انتقال پروتئین‌های خونی مانند آلبومین، فیبرینوژن و گلوبولین‌ها

📌 2. گلبول‌های قرمز (RBC)

گلبول‌های قرمز یا اریتروسیت‌ها حدود 45٪ از خون را تشکیل می‌دهند. این سلول‌ها دیسک‌مانند، بدون هسته و حاوی هموگلوبین هستند.

وظایف گلبول قرمز:

• حمل اکسیژن از ریه‌ها به سلول‌ها 💨

• حمل دی‌اکسیدکربن از سلول‌ها به ریه‌ها برای دفع 🌬️

📍 نکته کنکوری: طول عمر گلبول قرمز حدود 120 روز است و در طحال تجزیه می‌شود.

📌 3. گلبول‌های سفید (WBC)

گلبول‌های سفید یا لکوست‌ها بخش کوچکی از خون را تشکیل می‌دهند ولی نقش حیاتی در دفاع بدن دارند.

انواع گلبول سفید:

• نوتروفیل (پُرتعدادترین WBC)

• لنفوسیت (نقش در ایمنی اختصاصی)

• مونوسیت (تبدیل به ماکروفاژ)

• ائوزینوفیل و بازوفیل (درگیر در پاسخ آلرژیک)

📍 نکته کنکوری: گلبول‌های سفید دارای هسته هستند و در مغز استخوان ساخته می‌شوند.

📌 4. پلاکت‌ها (Platelets)

پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها قطعاتی از سلول هستند که نقش مهمی در انعقاد خون دارند.

وظایف پلاکت:

• توقف خون‌ریزی در محل زخم با تشکیل لخته 🩸

• کمک به تشکیل شبکه فیبرینی در فرآیند انعقاد

📍 نکته کنکوری: پلاکت‌ها هسته ندارند و از قطعه‌قطعه شدن سلول‌هایی به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان به‌وجود می‌آیند.

🔍 نقش خون در بدن

📌 خون و اجزای آن در بسیاری از عملکردهای بدن نقش مستقیم دارند، از جمله:

• تنظیم دمای بدن 🌡️

• دفاع در برابر عوامل بیماری‌زا 🛡️

• انتقال مواد حیاتی 🚚

• حفظ تعادل شیمیایی بدن 🔬

📘 نکات کنکوری درباره خون و اجزای آن  | زیست دهم

🧠 برای موفقیت در کنکور تجربی، به این نکات توجه ویژه داشته باشید:

• محل ساخت گلبول‌ها: مغز استخوان قرمز

• محل تجزیه گلبول قرمز: طحال و کبد

• گلبول سفید تنها سلول خونی دارای هسته است.

• هموگلوبین پروتئینی حاوی آهن است که اکسیژن را حمل می‌کند.

• پلاسمای خون فاقد سلول است، ولی حاوی پروتئین و مواد محلول است.